خبرگزاری مهر-گروه دین و اندیشه: بنا بر دیدگاه مقام معظم رهبری اگر نظامی بخواهد در جهان قدرت، اظهار نظر و نقش آفرینی داشته باشد باید به سه ابزار و سلطه اقتصادی، فرهنگی و علمی مجهز باشد. ایشان راز تسلط غرب و آمریکا بر دنیا را به خاطر این سه سلطه و بویژه سلطه علم در جهان میدانند.
علم؛ پایه اقتدار
از منظر مقام معظم رهبری پایههای اقتدار در جهان امروز ثروت و امکانات مادی، تواناییها و سلطه خبری و تواناییها و سلطه تکنولوژی است. از اینروسه نوع سلطه اقتصادی،فرهنگی، و علمی متصورند. به این جهت اگر نظامی بخواهد در جهان قدرت، اظهار نظر و نقش آفرینی داشته باشد باید به این سه ابزار و سلطه مجهز باشد. بی شک علم و دانش مهمترین نقش را در تولید اقتدار و سلطه دارد. مقام معظم رهبری معتقدند بدون علم در دنیا نمیتوان اثر گذاشت. لذا اگر جامعه به فکر نقش آفرینی جهانی و بین المللی است تا بتواند از حقوق خود دفاع کند و در نعادلات جهانی مؤثر واقع شود، میبایست به ابزار علم مجهز شود. ایشان بابررسی وضعیت تمدن غرب، راز پیشرفت و تسلط آنا در جهان را در توجه زیاد به علم و دانش میدانند و راز پایداری آنها را در ادامه مسیر خود با وجود فسادهای بسیار در داشتن علمشان میداند.
تولید علم
مقام معظم رهبری به تولید علم در کشور اعم از تجربی و انسانی تکیه فراوانی کرده و معتقدند: "مسأله تولید علم فقط مربوط به علوم پایه، تجربى و ... نیست، بلکه شامل همه علوم و از جمله علوم انسانى است. ما بخصوص در زمینه علوم انسانى، برخلاف آنچه که انتظار مى‌رفت و توقّع بود، حرکت متناسب و خوبى نکرده‌ایم، بلکه مفاهیم گوناگون مربوط به این علم را - چه در زمینه اقتصاد و چه در زمینه‌هاى جامعه‌شناسى، روان‌شناسى و سیاست - به شکل وحی مُنزل از مراکز و خاستگاههاى غربى گرفته‌ایم و به‌صورت فرمول‌هاى تغییر نکردنى در ذهنمان جا داده‌ایم و بر اساس آن مى‌خواهیم عمل و برنامه خودمان را تنظیم کنیم! گاهى که این فرمول‌ها جواب نمى‌دهد و خراب درمى‌آید، خودمان را ملامت مى‌کنیم که ما درست به‌کار نگرفته‌ایم؛ در حالى‌که این روش، روشِ غلطى است. ما در زمینه علوم انسانى احتیاج به تحقیق و نوآورى داریم. مواد و مفاهیم اساسى‌اى هم که بر اساس آن مى‌توان حقوق، اقتصاد، سیاست و سایر بخش‌هاى اساسى علوم انسانى را شکل داد و تولید و فراورى کرد، به معناى حقیقى کلمه در فرهنگ عریق و عمیق اسلامى ما وجود دارد که باید از آن استفاده کنیم. البته در این قسمت، حوزه و استادان مؤمن و معتقد به اسلام مى‌توانند با جستجو و تفحّص، نقش ایفا کنند. اینجا از آنجاهایى است که ما باید به تولید علم برسیم.
اهمیت علوم انسانی
مقام معظم رهبری اهمیت علوم انسانی را در زمینه تولید علم روشن میکنند و معتقدند که: "ما باید هم در حوزه فرهنگ عمومی و برداشت و اعتقاد و باور عمومی مردم، هم در مورد خاص باور مسئولان، اهمیت علوم انسانی را روشن کنیم. هم مردم باید بفهمند علوم انسانی مهم است، تاریخ مهم است، ادببیات مهم است، فلسفه مهم است، روان شناسی مهم است - با این وضع حاکم بر ذهنیت جامعه دانشگاهی ما و فرهنگ عمومی مردم طبیعی است که جوان و دانشجو بروند سراغ همان چیزهایی که کاربرد روزانه دارد؛ پزشکی و مهندسی و رشته های علمی و فنی که جدیداً به وجود آمده و غالبا قادر تبدیل به پول و گذراندن زندگی هم هست. این چیز روشنی است. باید اهمیت علوم انسانی را بفهمند و باید امتیازاتی در فراگیری علوم انسانی و تخصص در علوم انسانی در نظر گرفته بشود، که برای عموم و برای جوان‌های ما جذاب باشد- هم مسئولان ما باید به اهمیت علوم انسانی توجه کنند."
"علوم انسانی برای جامعه جهت دهنده است؛ فکر ساز است؛ حرکت یک جامعه، مسیر یک جامعه، مقصد یک جامعه را مشخص می‌کند. این، خیلی مهم است. یقیناً انسان از روی حدس می‌تواند بداند و یقین کند که دست‌های فعال در سیاست‌های بین المللی روی این مسئله کار کرده‌اند که کشورها را به همین خرج روزانه سرگرم کنند، تا آنها را از کارهای سیاسی و از آن چیزهایی که می‌تواند جهت آنها را مشخص کند و فرهنگ مستقل آنها را بارور کند، معرض کنند. لذا داخلی‌ها هیچگونه همتی نکردند. تلاشی نکردند. آنها هم دیدند زمینه این است، عمل کردند. بنابراین باید مسئولان هم اهمیت علوم انسانی را بفهمند. وقتی این معرفت و باور به وجود آمد، کار شما آسان خواهد شد."
راهکار تولید علوم انسانی اسلامی
کشوری که داعیه تمدن سازی دارد ضمن اینکه از دستاوردهای علمی دیگران استفاده می‌کند خود نیز باید به خلاقیت، نوآوری و تولیدات علمی جدید همت گمارد و راهبرد نهضت علمی را وجهه همت خود در تمامی عرصهها قراردهد از اینرو مقام معظم رهبری از دهه هفتاد آغازگر گفتمان جدیدی در عرصه علم و فرهنگ کشور بودند که از آن با عناوینی چون جنبش نرمافزاری نهضت تولید علم و آزاد اندیشی یاد میشود. ایشان معتقدند حرکت عظیم انقلاب اسلامی که منادی نظام سازی، دولتسازی و تمدنسازی با مبانی، اصول و ارزشهای جدید است که نه باغرب ونه با شرق همخوانی دارد، شایسته است که مقلد نباشد و بتواند در حوزههای مختلف و ابعاد گوناگونی که برای اداره یک جامعه و یک کشور به نحو علمی لازم است به نوآوری و نواندیشی بپردازد. از اینرو ما بایستی در علوم انسانی اجتهاد کنیم و نباید مقلد باشیم.
دستیابی به نقشه راه علوم انسانی اسلامی
مقام معظم رهبری در مقام تبیین نقشه راه دستیابی به تمدن بزرگ اسلامی و جامعه سازی ایران اسلامی با تأکید فراوان بر علم و دانش، مهمترین گفتمان جریانساز علمی را در سطح و عمق کشور به وجود آوردند گفتمان تولید علم و نهضت نرمافزاری ایشان برپایه رشد علم و تولید فرهنگ و فناوری برای تمدنسازی اسلامی، مهمترین عامل فرهنگساز و جریانساز در این عرصه است. این گفتمان با اعتقاد به اقتدارآفرینی علم و تعلق آن به همه بشریت و رد هرگونه انحصارگرایی سیاسی نظام سلطه غرب، رازماندگاری انقلاب اسلامی و پیشرفت جامعه اسلامی ایران میداند و با تأکید بر علوم انسانی از میان سایر علوم، به عنوان محرک فرهنگ و جامعه به جهت بخشیدن ارتباط آن با فکر و اندیشه انسان، علوم انسانی را روح دانش و کالبد اصلی علوم بشری و دخیل در حوادث جهانی و نقشآفرینی در اداره کشور و تربیت مدیران جامعه میداند.
همچنین به جهت آنکه این علوم دارای هویت فرهنگی و تاریخی مبتنی بر نیازهای اساسی جامعه و متأثر از جهانبینی و ارزشهای حاکم برجامعهای است که در آن متولد شدهاند و همیشه در حال نو به نو شدن و تکامل است، نگاه تقلیدی و ترجمهای صرف مهمترین آسیب برای جوامعی میداند که به لحاظ فرهنگی، ارزشی، ژئوپولیتکی متمایز از بستر تولید علوم انسانی موجود غرب است. از اینرو نهضت تولید علم در علوم انسانی و جنبش نرمافزاری در فرهنگ و آزاداندیشی در بنیانهای دانش را پایه اصلی استقلال فرهنگی و سیاسی و مهمترین نیاز برای دستیابی به الگوی پیشرفت ایرانی اسلامی برای رسیدن به جامعهای پیشرفته و عدالت محور میداند.
بدین جهت میبایست: 1- با تکیه بر میراث دینی و علمی برآمده از اسلام و مسلمین، همچون روششناسی اجتهاد، فقه، فلسفه و معرفت قرآن کریم و تفسیر. 2- فهم عمیق و نقادی دستاوردهای جدیدبشری 3- بر اساس روش صحیح و ضابطهمند علمی 4-بدون دلباخته شدن و مغلوب شدن؛ علوم انسانی اسلامی را به معنای حقیقی کلمه تولید کرد.
در این نهضت عظیم تاریخی و جریانساز علاوه برخودباوری، همت بلند و نقشآفرینی علمی و فکری اندیشمندان و دانشوران حوزوی و دانشگاهی، مسئولان دولتی و نهادها و مراکز علمی و فرهنگی نیز مکلفند و آنها نیز میبایست با تشخیص نیازهای جامعه و احصاء اولویتهای علمی و برنامهریزی صحیح بر اساس توانمندیها و امکانات محدود، از اتلاف و ضایع شدن منابع انسانی و امکانات جلوگیری کنند و با ایجاد فضای آزاد اندیشی و کرسیهای نظریهپردازی و با حمایت معنوی و مادی از نخبگان، نوآوران و تولیدکنندگان و سازماندهی آنان محیط جوشش و درخشش استعداد ایرانی را برای آینده روشن و نوید بخش فراهم آورند. همچنین با ایجاد مرکزی با همکاری کشورهای اسلامی، زمینه چاپ و گسترش تولیدات علمی و نظریهپردازی علمی اسلامی اندیشمندان جهان اسلام را فراهم سازند.
